Pawol douvan : Ant dousin kò épi lespri kò
Kont fantastik, menm manniè kont moral, kont satirik épi kont lanmou, ka benyen limajinè moun péyi kréyol pas sé kont-tala wè jou dan bouden bato négriyé épi dan gran fènwè bitasion. Sé manniè palè lespri lannwit, bondjé chalviré épi falfret sa ki gran pasé’w.
Ladjables, Papadjab, Zonbi, Lom san tet, Lantikris épi lézot soukouyan navidjé dan tet sa ki, pami nou, té ni chans pa tro konnet radjo épi pa konnet télévizion pies. Epi yo péla an sel kou ! Disparet pran yo dan fon brech mémwa pété-nou.
Pou….mondjé mèsi ! ki Legba, papa Jézikri oben Marémen viré wè jou anba plim sé vayan matjè pawol nou an. Sé Césaire ki dékouvè « vié amadou » afritjen-an ka brilé dan fondok nou chak-la ; sé Glissant ka rélé kous kouri neg mawon-an dan bòdaj pies kann ; sé Chamoiseau ka chapé kouri dèyè dowlis-la épi Pépin « l’homme au bâton ».
Fernand fortune, li, ka di soley « vini isi ! » Menm « Compère général soleil » -la gran matjè pawol ayisien-an yo kriyé Jacques Stephane Alexis a té bien enmen an. Pou di soley « vini isi ! », i ka sèvi lespri épi bouch, rev épi toupé an ti bolonm natif-natal an bouk bod lanmè. An viékò a dimi divinè té prévwè sa : timanmay-la né « fils du soleil » épi i ka pran pawol épi papa ki dan siel san gran moun sav. Konsa, i ka aprann bagay an jenn timanmay kon’y pa té pou konnet. Jiskatan, an jou, i désidé baré lawonn soley. Pou gadé’y pou kò’y tou sel. Lèrestan fab ekstraordinè-tala ka lové kò’y dan mayaj fraz épi mo Fernand Fortune pran tan’y trésé. Ka touvé, asiré pa pétet, matjè pawol-tala, pa ni an lo konsa mé fok ni konsa. Pawol i ka matjé ka palé ba moun tout laj é sa pa fasil a fè. Timanmay ké mervéyé, jen manmay ké entridjé, gran moun ké anmizé, viékò ké boulvèsé pas madousinay épi filozofi, komik épi dékatiyaj sikolojik ka rivé ba’w an rakontaj ka tjenbé lespri’w épi ka touché tjè’w.
Ka touvé, ti bolonm-tala, « fils du soleil » ka mété douvan zié-nou an lo vérité nou té ké simié yo rété séré.
Raphael Confiant, écrivain martiniquais
Transbòdaj
Isambert DURIVEAU (artiste et créoliste martiniquais)