Accueil
Aimé CESAIRE
Frantz FANON
Paulette NARDAL
René MENIL
Edouard GLISSANT
Suzanne CESAIRE
Jean BERNABE
Guy CABORT MASSON
Vincent PLACOLY
Derek WALCOTT
Price MARS
Jacques ROUMAIN
Guy TIROLIEN
Jacques-Stephen ALEXIS
Sonny RUPAIRE
Georges GRATIANT
Marie VIEUX-CHAUVET
Léon-Gontran DAMAS
Firmin ANTENOR
Edouard Jacques MAUNICK
Saint-John PERSE
Maximilien LAROCHE
Aude-Emmanuelle HOAREAU
Georges MAUVOIS
Marcel MANVILLE
Daniel HONORE
Alain ANSELIN
Jacques COURSIL

Osi bel ki larenn Saba té bel

Térez Léotin
Osi bel ki larenn Saba té bel

Si ni an neg toutt moun ka di ki té kont koulè lapo’y sé té bien Michaël Jackson.  Moun di pou éséyé konprann li, sé an maladi ki té mété’y koulè a i té vini an : an koulè gri kondi yo di.  

   An fanm kontel Naomi Campbell, i pito toupòtré an moun blan ki penn an nwè. I bel i ni chivé’y féré, ki ta’y oben ki pa ta’y an manniè natif-natal, men ki ka rivé jik an do’y, kon sé fanm blan an antouka, é sé koulè nwè a selman i ni. Pitett  sé pousa ki pabò lafen lézanné 1980, i té o top dé pli bel fanm. Pou ba lenprésion sé moun an pa rasiss ek pou mété an ti koulè nwè asou podionm lan. I nwè men i kon an blan

   Bòkay nou, nou  ni Mounia, i bel, i an fòm kon an gita, nen’y pa ka manjé fidji’y, kon yo ka di pou tiré méprizasion ba sa ki ka sanm neg, i ni chivé’y féré, i ka riprézanté model neg la, blan an enmen wè a, tala yo pa ka kriyé makak, magré i ka fè toutt bagay pou sanm blan an. 

   Jòdi jou toutt moun ni gran chivé yo, sa ka rivé jik an larel fess yo, é tousa ki pa sé ni chivé, enben sa’w konprann,  yo ka genyen ta yo, pa mett asou mett pou yo gréfé’y a ped sipé chivé a yo rété a, afoss fè ti natt séré ki ka raché, dékalboré ek dégarni toutt douvan tett yo ba yo.   

   Poutji nou poko lé konprann ki, kon nou yé a, nou bel ? Kon chivé nou yé, i bon.  Blan an ni karaktéristik li, nou, nou ni ta nou.  Menm si man pa dakò, épi pawol tala, poutji  nou pa lé sé moun lan kriyé nou makak ? Lè nou ka dégizé kònou an fanm blan : On singe le blanc. Éti razism lan yé ? I lé dé bò. Ess lè nou ka fè tousa ki fo pou imité blan an, dan palé nou, manniè fè nou, ess délè nou menm nou pa kont rass nwè a ? Konsidiré kònou ka dégouté nou. Ess lè nou kont koulè nou, kont chivé nou, kont manniè nou yé, prèmié rasiss kont neg la sé pa nou menm ki kont kònou.  

   An menm tan sé nou menm ki ka tonbé adan an model « nwarizm ». Nou ka ba neg toutt kalité, toutt bon kalité ki pé ni,  neg fè prèmié sisi, i réalizé prèmié sila. Konsidiré fodrek ou mérité  koulè’w pou yo asepté’w oparmi lézott, é an menm tan sa ki paradoksal la, nou pòkò ka pwan nou  kon nou yé épi chivé nou grennen, bazou nou épé, nen nou laj, lapo nou nwè. Konsidiré, kon yo ka di an fransé, nou ka fè an « déni de réalité ». Nou pa lé kwè nou nwè, nou toutt poko asepté lédansité nou, nou  ka chaché’y men adan ansel bò.  Ni moun ka di sé an chwa sosiété a, men fok nou dépasé sa.  

   Konbien oparmi nou ki boustjilé oben ki lé boustjilé sé model la labelté lé ba kòy la ? Konbien ki dakò pou rikonnett ki yo bel kelkanswa manniè yo yé a, épi koulè yo, chivé yo, manniè palé yo, lanng yo, lédansité neg yo ? 

   Konbien ki ka wè yo nwè ek ki yo osi bel ki larenn Saba té bel ? Pa ni anlo ki ka kwè’y. É sa titak bien triss. 

   *Silon pawol moun lontan, larenn Saba viv pabò Xe siek avan J.-C.  

    Térèz Léotin

Connexion utilisateur

CAPTCHA
Cette question sert à vérifier si vous êtes un visiteur humain afin d'éviter les soumissions automatisées spam.