Sé pass yo di : yo ka kouté lanvi nou, ki fè man anvi mandé sé moun lan ki mété piblisité tala ban nou an, ki jou yo kay konprann ki menm si la Matinik « sé » la Frans, la Matinik lwen la Frans toujou ? Ki jou yo ké sa fè diférans lan, pou yo sa aresté ban nou sé bagay « egzotik » yo a kon yo menm enmen di, pou bagay ki ta nou ? Poutji yo pa ka rimatjé lanèj poko ka tonbé Matinik, sof pitett adan frizè frijidè yo ? Pitett ki sa yo menm ka kriyé « le réchofman dé planett » ka mennen frédisman la Matinik ? Sa nou sav ? Annou gadé kouman Papa Nowel vlopé adan an manto, afoss ka fè frett isit. I mèyè pè trapé zika.
Man ka mandé ki chiminé é sa, ki koté yo vréyé’y mété bagay la ki pa ka pasé a, asou piblisité a, ki ka touvé kòy Boulva Jérizalem, ki ka lonjé lotowoutt la ?
Pou bon i pa ka pasé.
Ess sé adan chiminé moun ki ni lizin, kidonk bétjé, yo éséyé dépozé’y ? Sé la man ka wè chiminé, oben adan boulanjri.
Frans épi Référans sé lapo ek chimiz. Yo ka vansé kantékant. Man toujou di sa, é man ka wè, anmizi anmizi, sa pizanpi vré.
Sa za ka opozé nou ni Nwel nou ki ta nou, épi bokantaj kon nou té konnett. Dayè i za ka koumansé matjilpé tjoupoutett.
Si jòdi jou, ou pa ni an lanmonné pou kantik nwel maché, ou pa ansa ankò. Awa, zafè partaj. Nwel jòdi sé lajan, sé koka, sé pizza, sé denn, kodenn, chanpangn ek bich glasé. Tianmay pa dwett menm konnett kisa yo ka kriyé filawo. Sé sapen ka sòti lott bò, aléliwon, ki lanmod. Ni an lékonomi ki ka wè ta’y la.
Dakò fok nou bay adan lamodèniz lan tou, men fok pa tiré boyo pou mété pay, kon di an ti pawol, man tann pa ni si lontan.
Fok pa lamodèniz anni vini varé toutt bagay é mété kòy douvan, toupatou, é fok pa nou rété la asou pwa kònou, ka mété toutt mass ki ka pasé, ka tjenbé toutt mess pou ta nou, pass kilti nou za la ka disparett anba toutt fatra lézott. Nou za djol-anba, wi.
Antouka, man pa genyen ni tjuiziniè, ni frijidè yo. Man pa ni chiminé kay mwen ! Mi ! É man la ka chaché konprann kouman, Matinik, an piblisité pé ban nou wè an chiminé ki pa sa kité an gwo kado pasé an djel li, san nou tann piess poudjol ? Papa Nowel égal chiminé, si ou pa ni sa bòkay ou pran fè ?
Man pa étoné, kanmenm, é sa pa sirprann mwen twop nonpli, selman man vréman entjett ki sa pa ka djè fè pèsonn ayen.
Térèz Léotin