Accueil
Aimé CESAIRE
Frantz FANON
Paulette NARDAL
René MENIL
Edouard GLISSANT
Suzanne CESAIRE
Jean BERNABE
Guy CABORT MASSON
Vincent PLACOLY
Derek WALCOTT
Price MARS
Jacques ROUMAIN
Guy TIROLIEN
Jacques-Stephen ALEXIS
Sonny RUPAIRE
Georges GRATIANT
Marie VIEUX-CHAUVET
Léon-Gontran DAMAS
Firmin ANTENOR
Edouard Jacques MAUNICK
Saint-John PERSE
Maximilien LAROCHE
Aude-Emmanuelle HOAREAU
Georges MAUVOIS
Marcel MANVILLE
Daniel HONORE
Alain ANSELIN
Jacques COURSIL

AIRBUS, an bidim jumbo A 3XX. Avril-Mai 2000

Serge RESTOG
AIRBUS, an bidim jumbo A 3XX. Avril-Mai 2000

         Gro ladjè ka roulé, ant dé majò, adan zafè fè aviyon. Prèmié majò-a sé BOEING, an lantoupriz ki lanmérik. Lot majò a sé AIRBUS ki pabò Lérop. BOEING, sé dènié lanné a ki pasé a, té pli gro mapipi pou fè aviyon.

 

         Dépi ladjè 39-45 la, BOEING vann 12 000 aviyon. Jòdijou, AIRBUS koumansé ka vann aviyon pasé BOEING. Sé AIRBUS A 320 an, an aviyon ki ni pabò 160 plas, ki ka vann pasé sé nouvo BOEING 737 la ki tounef é ki fini sòti, épi pasé osi sé BOEING 717 la. AIRBUS ja vann 2200 aviyon.

 

         Lè ou gadé wotè koumand aviyon ki té ka fet lanné 1995, BOEING té ni 81%, AIRBUS té ni 19% selman. Lanné 1998, BOEING té ni 54%, AIRBUS té ni 46%. Lanné 1999, anlè uit mwa, AIRBUS ni 68% épi BOEING ni 32% koumand.

 

         Ki manniè GIE (Groupement d'intérêt économique) AIRBUS Industries rivé fè sitiyasion'y chanjé ?

 

         Dabò pou yonn, AIRBUS Industries té ni an gro kout chans. Apré sa, AIRBUS jwé anlè fébles BOEING. Rita-a, i té ni anlè BOEING, i fè'y sèvi pou pran fos pou bat BOEING. I koumansé ka miyonnen tout sé konpani-a ki ka achté aviyon. Yo té ja koumansé las épi boeing ki té ka fè lentérésan asou lentérésan ba yo. San sav, AIRBUS mété doubout an model lantoupriz nef, doublevé-doublevé ki sé lavini.

 

         AIRBUS fè an lantoupriz otila 3 000 moun ka djoubaté red. Sel travay yo, sé fè aviyon épi vann aviyon.

 

       An lévé fésé, BOEING kont AIRBUS Industries.

 

         William BOEING fet lanné 1881. I ka fè prèmié aviyon'y lanné 1915 épi Georges Conrad Westervelt, an enjényi U.S. Navy. BOEING, ki kontinié travay kon dépi apré ladjè 39-45 la, ni 200 000 moun pou'y péyé adan plis ki 60 péyi.

 

         Pou BOEING fè an aviyon, i ka fè dépi prèmié pli piti pies la, jik dènié pies la. Adan lizin BOEING, ki ka touvé koy Everett, an gran anga ki dwétet pli gran anga anlè tout latè-a, I ni 28 000 moun ki ka travay la.

 

         Adan an bout lizin-lan, yo ka koumansé épi an pies tol. Adan lot bout lizin-lan, yo ka sòti BOEING 747 ki ni kat réyaktè, BOEING 767, BOEING 777 ki ni dé réyaktè. Sa vlé di, si i ni an ti rita adan yonn sé latilié-a ki andidan chenn-lan, sé tout lèrestan ki ka ni rita.

 

         Adan anlot bò, nou ni lantoupriz GIE AIRBUS Industries ki ka vini kon an lantoupriz modèn. Sé an lantoupriz ki an manniè ou-wè'y, ou-pa-wè'y. Yo ka fè an aviyon, mòso pa mòso, menm manniè ou ka dékoupé an sosison. Chak aksionnè a ka fè an mòso aviyon. BRITISH AEROSPACE ka fè sé zel la. DASA, ka pran an bon mòso adan bouden-an épi tout lèrestan raboutaj sé AIRBUS 319 la épi sé AIRBUS 321 an. AEROSPATIALE MATRA ka fè selman nen sé aviyon-an épi sé yo ki ka mété tout sé piès-la bout pou bout, pou sòti an aviyon.

 

         Sé TOULOUSE, yo ka fè sé aviyon mwayen distans-lan, AIRBUS 300/310 (255/330 plas) AIRBUS 320 an. Sé TOULOUSE ki ka fè osi sé aviyon gran distans-lan, kontel sé AIRBUS 330 la (219/250 plas) épi sé AIRBUS 340 lan (300/335 plas).

 

         Pa koté HAMBOURG, yo ka sanblé sé AIRBUS 321 an (180 plas), sé AIRBUS 319 la (130 plas), épi, adan yonn dé tan, AIRBUS 318 la (110 plas).

 

       GIE AIRBUS Industries.

 

         Nou ka wè, lantoupriz-la ki ka fè sé AIRBUS la, la selman, pou sanblé tout pies sé aviyon-an ki ka sòti pa koté dives lantoupriz. Sé lantoupriz-la simen anlè tout Lérop. Yo ka kriyé sa, GIE AIRBUS Industries.

 

         GIE-tala ka sanblé lantoupriz kontel AEROSPATIALE (Lafrans), DASA (Lalmay), BRITISH AEROSPACE (Langlitè) épi CASA (Lespay). LATECOERE ki té ka fè aviyon, nou konnet isi. Jòdijou, sé li ki ka fè sé lapot sé AIRBUS A 320 an (160 plas).

 

         Sé Langlitè ki ka fè sé zel sé aviyon-an. AIRBUS Industries li menm fè an aviyon espésial pou sa chayé sé pies-tala. Non aviyon tala sé, GUPPY. Sa sé non, an ti pwason nou konnet bien é ki ka najé adan tout ti dlo kannal ki ka koulé. Poutji yo ka kriyé'y kona. Sé pas aviyon-an ni an gwo bouden menm manniè épi ti pwason an.

 

         Tout sé lantoupriz-tala ki ka travay épi AIRBUS Industries ka trapé lajan yo selman lè yo montré fakti-yo. AIRBUS Industries, manniè-tala, konnet pri tousa i ka menyen. I sav osi ki manniè i pé fè sé pri-a bésé ? Konsa, AIRBUS Industries mandé tout sé lantoupriz-la ki ka travay épi'y, bésé pri-yo pabò 10% pandan 4 lanné, anlè tousa ki ka fet pou AIRBUS 320 an.

 

         AIRBUS Industries sé an lantoupriz ki la pou sanblé ek monté pies, dot lantoupriz ka fè ba'y. Menm manniè ki sé lizin loto a té ja ka fè sa dépi an moman. AIRBUS Industries té ja konprann osi, lè sé lézot-la té ka fè aviyon 3 réyaktè kon Lockheed Tri-Star, Douglas DC 1O; aviyon 4 réyaktè kon BOEING 747. I té ja konprann i fok té fè an gro aviyon, men épi dé réyaktè selman

 

         Sé la AIRBUS Industries djenyen konba-a. Lè pri pétrol-la wosé, sé aviyon'y la té ka manjé mwens pétrol ki sé lézot-la.

 

         An kout grenn-dé anlè lateknik épi anlè lajan.

 

         AIRBUS Industries ranjé zafè-a pou an pilot trapé formé adan 8 jou selman.Yo mété bon enpé lòdinatè adan sé aviyon-an. Kabin pilot-la sé menm ki adan AIRBUS 320 an, ki adan AIRBUS 340 la. Tousa la, pou fè lékolomi ba sé konpani-a. Sé moun-lan bizwen alez adan sé aviyon-an. Pou sa, AIRBUS 320 an ni 17 santimet anplis ki BOEING 737 la. Sa ka ba'w 2,5 santimet anplis pou ou sa alezté kò'w. Moun ka vini gro jòdi, i fok yo ni plis plas pou yo asiz.

 

         AIRBUS Industries lé alé pli lwen. I lé grandi koleksion sé aviyon-an. I lé jòdi, fè aviyon ki pli gro. I lé fè aviyon ki ka chayé plis moun épi plis machandiz. I ni pli an pli aviyon ki ka navidjé. Si moun lé sa kalmé titak, sé ogmanté anlè grosè sé aviyon-an. Konsa, sé laéropor-la épi siel-la ké mwens bouré épi aviyon. Jòdi, AIRBUS Industries ka bat pou fè an gro bidim aviyon ki ka pran 555 moun. I kriyé'y AIRBUS 3XX. I ni pou sanblé 15 milya dola pou aviyon-tala volé lanné 2 004 é i ké ba 3 000 moun travay.

 

         AIRBUSIndustries lé aviyon-tala kouté 15% jik 20% mwens lajan ki BOEING 747 pou fè'y volé. Pri'y té ké pabò 1,3 milia fran fransé, lè BOEING ka vann an 747 (ki sòti lanné 1969, i ni 30 lanné) pou 750 milion fran fransé.

 

         AIRBUS A3XX la ka pronmet fè mwens bri. Yo ka di i ka fè 15% mwens bri ki tout sé lézot aviyon an.

 

         Men, pou fè aviyon-tala, AIRBUS Industries mété doubout an groupman ki pou démaré li prèmié jwen 2 000, yo kriyé EADS (Société Européenne d'Aéronautique de Défense et Spatial). Adan EADS ou ka trouvé DAIMLERCHYSLER (Group Lalmay ek Lanmérik), AEROSPATIALE-MATRA Lafrans), DASA (Lalmay), CASA (Lespay).

 

         Pa anlot bò, BOEING ki chwézi anlot mannev, ka di i simié fè ti aviyon 200, 300 plas. Sé pa lapenn fè dot gro aviyon, B 747-400 an ja ka pran 420 moun. I ké pé sa réponn pou tout trafik-la ki pou vini a. Mé, an menm tan, magré sa, BOEING ka di i ka travay anlè dé "SUPER JUMBO" i kriyé B 747-400X, ki ké ni dé pon é ki ké pran 430 moun.

 

         Adan tout séri sé A3XX la, sé A3XX-100 an ki ké sòti prémié. I ké pé chayé 555 moun, adan twa klas : prèmié klas, dézienm klas épi twazienm klas. I ké pé janbé 14 200 tjilomet adan ansel kou.

 

                Serge RESTOG, Airbus an bidim jumbo A3XX, La Tribune des Antilles, n° 22., Avril-Mai 2000.

 

--------------------------------

VOKABILÈ

 

Miyonnen :                                                bichonner

Djoubaté red :                                  travailler dur

An manniè ou-wè'y, ou-pa-wè'y :    virtuelle

Bouden aviyon-an :                         carlingue

Nen aviyon-an :                               cockpit

Bout pou bout :                               bout à bout

An kout grenn-dé :                           un coup de dé

Simié :                                              préférer

Janbé :                                             traverser

Connexion utilisateur

CAPTCHA
Cette question sert à vérifier si vous êtes un visiteur humain afin d'éviter les soumissions automatisées spam.