Listwè pé bastjilé a nenpot moman ek san menm nou wè ki manniè, san menm nou konpwann sa ki pasé, Matinik pé vini an péyi ki endépandan. Nou ni anchay lekzanp adan listwè ki ka montré ki an sitiasion pé anni chalviré tjou-pou-tet san ki pies grangrek pa té prévwè'y. Kivédi nou la jòdi-jou, nou ka bwè ti dlo-nou adan sistenm fwansé a, men ayen pa ka di ki dèmen bomaten, nou pé ké ritouvé kò-nou nou yonn, tousel anlè pwa kò-nou.
A lè-tala, si zot wè nou pa fè éfò apwann viv kon moun ki sivilizé, yonn ké dépotjolé lot.
Sa sa lé di "viv kon moun ki sivilizé" ? Sa senp, sa klè : an advèsé sé pa an lènmi. An advèsé sé an moun ki pa ni menm lidé épi'w, ki pa adan menm larel ki'w ek sé toutafetman dwa'y. Kidonk ou pé bokanté pawol ki red épi'y, ou pé rijété lidé'y, ou pé krititjé'y an manniè red-mato, men adan menm balan-an, fok ou apwann respekté'y.
Si zot wè, anmizi-anmizi, nou pa mofwazé konpowtasion-nou, si zot wè nou kontinié ka konsiwè ki an advèsè sé an lènmi, enben, nou ja sav sa ki ké rivé nou lè péyi-a ké endépandan : sé an réjim politik makout ki ké ni kisiswa parti-a ki pwan pouvwè-a...