Accueil
Aimé CESAIRE
Frantz FANON
Paulette NARDAL
René MENIL
Edouard GLISSANT
Suzanne CESAIRE
Jean BERNABE
Guy CABORT MASSON
Vincent PLACOLY
Derek WALCOTT
Price MARS
Jacques ROUMAIN
Guy TIROLIEN
Jacques-Stephen ALEXIS
Sonny RUPAIRE
Georges GRATIANT
Marie VIEUX-CHAUVET
Léon-Gontran DAMAS
Firmin ANTENOR
Edouard Jacques MAUNICK
Saint-John PERSE
Maximilien LAROCHE
Aude-Emmanuelle HOAREAU
Georges MAUVOIS
Marcel MANVILLE
Daniel HONORE
Alain ANSELIN
Jacques COURSIL

Tilili wawet : pawol nan bouch pa chaj...

Tilili wawet : pawol nan bouch pa chaj...

   Kidonk dé gwo-mòdan gouvelman fwansé a, minis lékolojii, misié Nicolas HULOT, ek minis lé dènié koloni, Man Annick GIRARDIN, débatjé Matinik ek Gwadloup pou gadé-wè zafè tilili wawet-la (invasion des sargasses) ki ka terbolizé (perturber/to disturb) lavi moun dépi yonndé mwa. Sa vré ki gouvelman fwansé a pa reskonsab katastwof-tala kon i reskonsab ta klowdékòn-la, men nou sé téritwè fwansé ek i té dwet za pòté mannev dépi lontan pou chaché tjek dépri (solution).

   Silon sa grangrek-sians (scientifique) ka di, tilili wawet tala sé rézilta péyi Brézil ka koupé anlo laforé pou sa mofwazé (transformer/to change) yo an tè agrikol ek yo ka mété anchay podui adan sé tè agrikol tala pou fè sé plant-lan lévé. Lavalas ka chayé-alé an pati adan sé tè-tala nan sé flev-la, antan livènay, ek yo ka dévidé adan loséan Atlantik. Konmva (étant donné que/given that) sé tè-tala ni anchay podui adan yo, sa ka fè bon nouriti ba sé wawet-la ek sa ka pèmet wawet fè tilili.

    Ki sa sa lé di ?

    Ki tilili wawet la ké kontinié ki nou lé ki nou pa lé. Ki pèsonn pé pa opozé Brésil dévlopé tè agrikol li. Kidonk fok nou, adan bannzil (archipel/archipelago) karayib la, nou touvé an manniè pou koré sé wawet-la avan yo ni tan débatjé anlè sé lakot-nou an. Sé zil endépandan an kontel Babad oben la-Grinad ka fè débouya kon yo pé, soutou ki rékolonmi-yo fondasé (baser/to establish) asou touriz. Nou menm-lan, Matinik ek Gwadloup, nou ka konstaté ki sé éli-nou an rété bra balan davwè, silon sa yo di, yo pa té ni monyen goumen kont tilili wawet la. Kifè popilasion-an ki ka viv nan bòdaj lanmè-a ka pwan bon fè. Ki a nivo lasanté-yo pis lè wawet-la ka fè tan pouri, i ka ladjé gaz ki danjéré toubannman men a nivo aparey yo ni lakay-yo kon télévizion obenn machin a lavé.

   Misié HULOT et Man GIRARDIN déklaré konmkwa yo ké fè sa ki fo pou disparet pwan tout wawet an 48h kivédi adan an batzié. Yo di yo ka mété konmen milion éwo déwò pou fè sa. Sé sa nou ké wè ! Kon moun lontan té ka di, pawol nan bouch pa chaj...

Image: 

Connexion utilisateur

CAPTCHA
Cette question sert à vérifier si vous êtes un visiteur humain afin d'éviter les soumissions automatisées spam.