Accueil
Aimé CESAIRE
Frantz FANON
Paulette NARDAL
René MENIL
Edouard GLISSANT
Suzanne CESAIRE
Jean BERNABE
Guy CABORT MASSON
Vincent PLACOLY
Derek WALCOTT
Price MARS
Jacques ROUMAIN
Guy TIROLIEN
Jacques-Stephen ALEXIS
Sonny RUPAIRE
Georges GRATIANT
Marie VIEUX-CHAUVET
Léon-Gontran DAMAS
Firmin ANTENOR
Edouard Jacques MAUNICK
Saint-John PERSE
Maximilien LAROCHE
Aude-Emmanuelle HOAREAU
Georges MAUVOIS
Marcel MANVILLE
Daniel HONORE
Alain ANSELIN
Jacques COURSIL

LIZIN GALION

Hughes Barthelery
LIZIN GALION

            "Woch an dlo pa konnet doulè woch an soley". Larékot fini wouvè, é tout moun za lé téré lizin Galion san sonjé chonmaj yo ké mété adan tibren fanmi La Trasé.

 

            Sèten moun ka touvé lizin-taa ka kouté two chè, sé lajan-nou ké péyé sa, fok yo fèmen'y.  Dot ka touvé si yo kontinié konstwi  Albioma épi branché Galion anlè'y pou rédwi fakti-a, sé santé nou ké péyé sa. Nou douvan an pwoblem. Yo pa lé ba sibvansion ankò é yo pa lé Galion endé kò'y limenm.

            Dapré sa man sav, lizin Gardel Gwadloup ka risivrè bien plis sibvansion ki Galion é yo pò kò paré pou fèmen'y. Alò, avan yo fèmen lizin-nou an, fodré yo sé touvé an solision ba sé ti agrikiltè-a ki ka dépann di lizin-taa. Si sé sibvansion yo pa lé vèsé ankò, anni sonjé lo ti maléré-a ka viv gras a lizin Galion, sé pa lajan jété.

            Si sé santé nou ki ka rann yo entjet, man pé di yo pa chokolaté kò yo,  mwen ki pasé pres tout  jénes-mwen bò lizin taa, kon anpil dot moun La Trasé, si ni moun ki sibi polision épi tout dézagréman lizin-lan sé bien nou: bwi motè lannuit kon jou, lafimen chiminé san rété ka nwèsi tout bagay é ka anvayi poumon nou, brili kann ka volé toupatou, dézod traktè ka chayé kann,... é poutan, man pa kwè ni plis malad isiya ki lé zot koté.  Men magré tousa nou pa anvi wè yo fèmen dènié lizin sik nou rété.

            Si man ka pran ekzanp asou papa-mwen, ki pa té dot ki gran-papa Prézidan la SAEM Galion jòdi.  Lizin-taa sé té tout lavi'y. I koumansé travay i té ni diset lanné, i té mékanisien-lizin, apré i chayé kann ba lizin, i menm ped tout kanmiyon i té ni lè lamiral Wobè désidé pran yo pou sèvi pies détaché ba kanmiyon lizin, i planté kann ba lizin, é dan lé dènié tan i té ka koupé kann ba lizin. I mò i té ni katrèven-yonn lanné, sé pa polision lizin ki tjwé'y. Poutan travay-la té red soutou koupé kann. Antan larékot, i pa té ni jou pou koupé kann, sé té touléjou menm dimanch. I té pasé an kontra kolonaj (statut de métayage) épi Galion,  sou kondision i livré tout kann-li ba lizin. Pou sa, yo ba'y twa ekta tè pou i té planté kann, swen'y, ba'y langré épi livré'y lizin. Men sé té lavé-lanmen-suiyé-atè, lizin Galion té ka ripran tout lajan-an lè lafen larékot, sé poutji, pou i té trapé an ti lanmonnen, i té blijé fè tout travay kann-lan, li menm é li yonn.

            An tan larékot-taa, lè man té ka rimonté La Trasé lafen lasimenn, man té konvini épi dé zot frè mwen, yonn ki té Risivè PTT Diyanman (Diamant), lot-la ki té ni an kanmiyon, alé jwenn li pou endé'y. Magré laj-li i té ka koupé kann-lan san rété dépi sizè d'maten jik twazè laprémidi. Dèyè'y nou té ka wouklé san noz plenn, pou maré kann-lan an bot, chayé'y an kanmiyon-an épi mennen'y lizin.

            Pou mwen, pa ni ayen ki pli red ki koupé kann. Man té konprann man té vini endé, men man té ka pli maré tout moun ki dot choz. Papa-mwen  magré sé pa té travay-li, pis i té mékanisien, té ka koupé kann-lan kon an pofésionel an twa kou: yonn an pié, lot-la an tet épi dènié-a an mitan toupadan i ka voyé'y dèyè. Mwen, sapé kon an kosmonot pou fey kann pa koupé mwen, man té ka fè pres  dis kout koutla pou koupé an kann, dé bra mwen té ka kasé. Lè pou maré sé bot-la ankò pli mal, tout bot té ka ladjé anwout, kantapou voyé sé bot-la monté asou kanmiyon-an, apré senk bot man voyé monté, man pa té rété bra ankò. Sel travay man té ka rivé fè, sé té chayé bot-kann bò lari pou kanmiyon-an. Sé mwen ki té pli jenn, é man té ka mété tout lògey  mwen pou man pa ladjé prèmié.  Blenndé adan lògey mwen, man té ka chayé kann alé-viré san rété magré fonmi wouj anlè mwen ka manjé tout kò mwen. Natirelman, pannan man té la ka pran fè, man té ka sonjé, épi an ti rigré, ti biwo  klimatizé mwen an. An rivanch sé dé zot frè mwen an, menm ta Diyanman an té ka koupé kann, maré bot, fè zanma, chayé épi voyé bot monté asou kanmiyon kon si yo té fè sa tout lavi-yo, men sé wol yo té ka fè douvan papa. Pou vré, yo té ka soufè otan ki mwen é pèsonn pa té lé kayé, tout tan grannonm-lan té ka tjenbé, yo té ka tjenbé.

            Lè anfen nou rantré lanmézon, an bel ponch épi an bon ripa té ka atann nou. Manman-mwen, té soulajé wè mwen rivini san pies bab. Papa-mwen li menm pa té ka séré lakontantman'y wè yich-li vini endé'y, li ki té toujou enmen di fonksionnè sé jan ki an ranmak, wè dé yich-li, yo menm fonksionnè, kité ranmak-la pou vini ba'y an pal. Natirelman sé asou tet- mwen tout lafet-la té yé, menyen koutla sé pa menyen pot-plim.  

            Antouléka, nou té bien travay é nou té kontan wè adan an jounen nou té rivé koupé ek livré an bel chajman kann lizin. Magré soufè nou té soufè, nou pa té ka séré plézi-nou. Nou désidé pran randévou pou nou fè chak simenn an jounen travay kon sa. Té ni twa ekta tè kann pou koupé é nou té lwen fini.  

 

                    

  

Post-scriptum: 
Sucrerie Le Galion à La Trinité – Crédit Photo: Micha

Connexion utilisateur

CAPTCHA
Cette question sert à vérifier si vous êtes un visiteur humain afin d'éviter les soumissions automatisées spam.