Accueil
Aimé CESAIRE
Frantz FANON
Paulette NARDAL
René MENIL
Edouard GLISSANT
Suzanne CESAIRE
Jean BERNABE
Guy CABORT MASSON
Vincent PLACOLY
Derek WALCOTT
Price MARS
Jacques ROUMAIN
Guy TIROLIEN
Jacques-Stephen ALEXIS
Sonny RUPAIRE
Georges GRATIANT
Marie VIEUX-CHAUVET
Léon-Gontran DAMAS
Firmin ANTENOR
Edouard Jacques MAUNICK
Saint-John PERSE
Maximilien LAROCHE
Aude-Emmanuelle HOAREAU
Georges MAUVOIS
Marcel MANVILLE
Daniel HONORE
Alain ANSELIN
Jacques COURSIL

"CAHIER D'UN RETOUR AU PAYS NATAL" D'AIME CESAIRE TRADUIT EN CREOLE PAR RAPHAEL CONFIANT

"CAHIER D'UN RETOUR AU PAYS NATAL" D'AIME CESAIRE TRADUIT EN CREOLE PAR RAPHAEL CONFIANT

   D'aucuns disent que la poésie d'Aimé CESAIRE, chantre de la Négritude, est difficile, voire très difficile d'accès à cause d'une part, de son affiliation (partielle) au mouvement surréaliste et d'autre part, à l'utilisation fréquente de mots rares ou empruntés à des domaines techniques (botanique, géologie etc.) a priori fort éloignés de la littérature.

   Si cette poésie est déjà complexe en langue française laquelle est riche d'une littérature vieille d'au moins douze siècles, comment imaginer qu'elle puisse être traduite dans une langue à la fois jeune et majoritairement orale telle que le créole qui n'a accédé à la littérarité qu'il y a un siècle et demi seulement ? C'est pourtant le défi qu'a relevé Raphaël CONFIANT en traduisant en créole le célèbre Cahier d'un retour au pays natal d'Aimé CESAIRE lequel, comme on peut le voir sur une vidéo qui circule en boucle sur Internet, a eu, dans les années 60, des mots très durs envers et idiome qu'il considérait comme un patois incapable d'exprimer les aspirations de son peuple.

   Au cours des rencontres entre les deux écrivains, à la toute fin du siècle dernier, dans le bureau d'Aimé CESAIRE, à l'ancienne mairie de Fort-de-France, R. CONFIANT a eu l'occasion de présenter sa traduction à A. CESAIRE et surtout de lui en lire le début que l'on découvrira au bas de la présente introduction. Le chantre de la Négritude en a été stupéfait et a fait promettre à CONFIANT de la faire publier, ce que ce dernier n'a pas fait ou pas voulu faire jusqu'à ce jour.

   Quoiqu'il en soit, découvrons le début du Cahier d'un retour au pays natal dans cette langue que les gens d'antan appelaient affectueusement "zépon natirel nou"...

 

***

 

Pawol-matjé déviraj koté lonbrik-mwen téré

 

Nan finisman wouvè-jou a…

Chapé kò’w, man té ka di’y, djel kolbòkò ki ou yé, djel fimel-bef, chapé kò’w, man hay sousèkè lalwa ek jannton lespérans. Chapé kò’w sakré vié kalté tjenbwa, pinez ti zibié. Epi man té ka tounen kò-mwen anlè paradi éti li ek konpè’y té ped bon kalté ped, nofwap pasé fidji an fanm ka bay baboul, ek lè ou gadé, flitijay an katjil ki pa jenmen avanni ka ba mwen balansin, man té ka swen van-an, man té ka démaré sé zonbi-a ek man té ka tann ka monté lot bò chinpontonng-lan, an lavalas toutwel ek tref savann ki man toujou ka chayé nan fonn-tjè mwen a wotè alanvè ventjem chanmot sé kay pi hototo a ek pou sa pwan pokosion kont djokté ka dégrennen sé labadijou-a, la éti an model soley lavilérien ka balvènen lannuit kon lajounen.

Nan finisman wouvè-jou-a, lans flègèdè ka tijé, lé Zantiy bouden vid, lé Zantiy éti lavéret ka potjé, lé Zantiy éti tafia ka déblozé, ankayé ki yo yé adan labou larad-tala, adan lapousiè lavil-tala ankayé malman.

Nan finisman wouvè-jou a, bobo rach-mabab, kouyonnè, solitè a anlè bles sé dlo-a ; sé moun-mapipi a ki pa ka témwayé a ; flè san ki ka fennen ek gayé adan van ensiswatil la kontel rélé-anmwé an bann jako-répet ; an vié ti lavi ka griyen ba’w an ti manniè manti-mantè, lapo-djel li kalé épi an lapérozité ki dékadi ; an vié kalté lanmizè ki la ka déchèpiyé anba soley-la, adan an péla ; an vié péla ki ka krévé èvè klok tied zafè nou la ka viv la abo, nou sé zéwo douvan an chif.

Nan finisman wouvè-jou a, anlè pi frajil ti sitjet tè-tala éti divini krach-édifè’y ka dépasé an manniè malélivan – volkan ké pété, dlo tou-touni ké chayé-alé sé mak matrité soley-la ek ké rété anni an voukoum-dlo tied éti zwézo lanmè ka bekté – plaj sé rev-la ek lévé-doubout foudok la.

Nan finisman wouvè-jou a, lavil plat la dé katjé’y wouvè, éti lespriy trilbiché, époufé anba chaj jéométrik an lakwa ki toujou ka viré koumansé, tet-red anba sò’y, bouch-li koud, kontrayé an tout manniè, enkapab pwofité silon nannan latè-tala, jennen, chikté, amnwennzi, bwarenng di zannimo ek piébwa.

Nan finisman wouvè-jou a, lavil plat tala dé fant katjé’y wouvè…

Ek adan lavil flijé tala, konpanyi moun ka djélé tala ki pasé si-telman bitjoumakwenn di djélé’y kon lavil-tala di balan’y, di sans-li, san pies kalté entjet, lot bò véritab rel-li, sel-la ki ou té ké voudré i djélé a padavwè sé anni li ou ka santi ki ta’y ; padavwè ou ka santi i ka viv andidan’y nan tjek tou-séré lonbway ek lògey ki fon toubannman, adan lavil ladjé tala, krey-moun tala lot bò rel lafen’y, lanmizè’y, gawoulé’y, rayisans-li, krey-moun tala si-telman bavadez ek bouch koud la.

Adan lavil ladjé tala, krey-moun dwol tala ki pa ka sanblé tjokanblok la, ki pa ka migannen a : michel-moren pou dékouvè la éti pou i déliennen, pou i pwan lanmè sèvi gran savann, pou i fè flent. Krey-moun tala ki pa sa fè krey, krey-moun tala, ou ka rann kò’w kont di sa, si obidjoulman li yonn anba soley-tala, memn manniè an fanm ka rélé blipman anba lapli ek ka ba’y lod pa fè tan tonbé ; oben an sin lakwa vitman-présé san pies kalté rézon ou pé wè ; oben manniè ta zannimo sérié akwèdi yo bwè dlo frapé ek manniè blip ta tjek madigwàn lakanpay, ka anni ladjé pisa’y tou doubout, janm-li wouvè di-set lajè, red-é-dri.

Nan finisman wouvè-jou a, lavil-tala ek laliwonday lad li, dépotjolay-li, lafen’y, lapérez-li ki séré nan fondok fandas, lapérez-li ki doubout adan sé piébwa-a, lapérez-li ki fouyé andidan latè-a, lapérez-li ki an driv nan siel-la, lapérez-li ki akoumonslé ek ti fifin lafimen lapérozité’y.

Nan finisman wouvè-jou a, mòn-la épi zègo entjet li ek manniè piòpiò’y – san ankavé’y ka fè soley chodé’y pwan lavol.

Nan finisman wouvè-jou a, flamn difé renté mòn-la, akwèdi an pléré gwo-dlo éti yo toufonnen anlè bòday déblozay plen san’y, las ka chaché an chimen ki ka déchèpiyé ek ki ka dérikonnet kò’y.

Nan finisman wouvè-jou a, mòn djokoti a douvan agouloutri entjet kon tatjet la ki plen épi lakataw ek moulen an, ka vonmi pianm-pianm, avanniz nonm-li, mòn-la ki li yonn la ek san’y ki dévidé atè-a, mòn-la ek longan lonbway li, mòn-la ek fifin-dlo lapè’y, mòn-la ek bidim lanmen van’y’lan.

Image: 

Connexion utilisateur

CAPTCHA
Cette question sert à vérifier si vous êtes un visiteur humain afin d'éviter les soumissions automatisées spam.